نحوه محاسبه مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی

مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی یکی از پایه‌های اصلی درآمدهای مالیاتی دولت‌ها محسوب می‌شود. این نوع مالیات از سود و درآمد شرکت‌ها و مؤسسات مختلف اخذ می‌شود و نقش مهمی در تأمین منابع مالی دولت برای ارائه خدمات عمومی ایفا می‌کند. نظام مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی در ایران با چالش‌های متعددی مانند فرار مالیاتی، پیچیدگی قوانین مالیاتی و بروکراسی اداری مواجه است. این چالش‌ها باعث شده است تا این نوع مالیات به طور کامل و عادلانه اخذ نشود و به نفع برخی از افراد و شرکت‌ها عمل کند. در چند سال اخیر با تغییراتی که در قوانین مالیاتی کشور رخ داد؛ سازوکارهای جدیدی برای این موضوع مطرح شد. در این مقاله از گروه نرم افزار حسابداری محک محک به بررسی مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی و نکات مهمی که در این خصوص وجود دارد می‌پردازیم با ما همراه باشید.

فهرست مطالب

مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی چیست؟

مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی، که به عنوان مالیات عملکرد نیز شناخته می‌شود، نوعی مالیات است که دولت از سود خالص شرکت‌ها و سایر اشخاص حقوقی (مانند مؤسسات غیرانتفاعی) دریافت می‌کند. این مالیات، یکی از منابع اصلی درآمد دولت است و برای تأمین بخشی از هزینه‌های عمومی و اجرای برنامه‌های توسعه‌ای استفاده می‌شود.

این مالیات بر اساس قانون مالیات‌های مستقیم مصوب 1366 و اصلاحات بعدی آن در طول یک سال مالی (معمولا از اول فروردین تا پایان اسفند) محاسبه و به حساب سازمان امور مالیاتی کشور واریز می‌شود. بر این اساس طبق قانون مالیات‌های مستقیم، تمام اشخاص حقیقی و حقوقی موظف هستند در پایان هر سال مالی، اظهارنامه عملکرد خود را به سازمان امور مالیاتی ارائه دهند. این اظهارنامه باید شامل اطلاعات کاملی از درآمدها، هزینه‌ها و سایر اطلاعات مرتبط با فعالیت‌های مالی مودی در طول سال مالی باشد.

نرخ مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی چند درصد است؟

نرخ و میزان مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی یکی از موضوعات مهم و پیچیده در حوزه حقوق مالیاتی است. این موضوع به دلیل تأثیر آن بر سود و زیان شرکت‌ها و سایر اشخاص حقوقی، اهمیت ویژه‌ای دارد. به طور معمول، نرخ مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی، به صورت یک نرخ ثابت و یکسان برای تمام شرکت‌ها و سایر اشخاص حقوقی تعیین می‌شود. بر اساس ماده ۱۰۵ قانون مالیات‌های مستقیم، نرخ مالیات بر درآمد شرکت‌ها در حال حاضر ۲۵ درصد تعیین شده است.

این بدان معناست که هر شرکت یا شخص حقوقی، باید بیست و پنج درصد از سود خالص خود را به عنوان مالیات بر درآمد به دولت پرداخت کند. البته، این نرخ، برای برخی از شرکت‌ها و اشخاص حقوقی که مشمول معافیت‌ها یا تخفیف‌های مالیاتی خاصی هستند، ممکن است متفاوت باشد. مثلاً، شرکت‌هایی که سهام آن‌ها در بورس‌ها یا بازارهای خارج از بورس معامله می‌شود، می‌توانند از بخشودگی مالیاتی بین 5 تا 20 درصد برخوردار شوند.

همچنین نحوه محاسبه مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی می‌تواند با توجه به مبدأ و نوع درآمد آن‌ها متفاوت باشد. برای مثال، اشخاص حقوقی ایرانی، باید مالیات بر درآمد خود را از تمام منابع درآمدی که در ایران یا خارج از ایران تحصیل می‌کنند، پرداخت کنند. اما اشخاص حقوقی خارجی، فقط مالیات بر درآمد خود را از منابع درآمدی که از فعالیت‌هایی که در ایران انجام می‌دهند، پرداخت می‌کنند. همچنین، مالیات‌هایی که قبلاً به صورت علی‌الحساب یا از ماخذ دیگری پرداخت شده است، از مالیات قابل وصول کسر خواهد شد.

قوانین مالیات شرکت‌ها (اشخاص حقوقی)

قوانین مالیاتی شرکت‌ها یا اشخاص حقوقی، شامل  مجموعه‌ای از مقررات و دستورالعمل‌هایی است که دولت‌ها برای سامان‌دهی و دریافت مالیات از کسب‌ و کارها تدوین می‌کنند. هدف اصلی این قوانین، تأمین سهم عادلانه دولت از درآمد شرکت‌ها و پوشش هزینه‌های عمومی جامعه است. رعایت این قوانین برای تمامی اشخاص حقوقی الزامی بوده و بی‌توجهی به آن‌ها می‌تواند منجر به جرایم مالی و مشکلات حقوقی شود. مهم‌ترین بخش‌های قوانین مالیاتی اشخاص حقوقی عبارت‌اند از:

۱. مالیات بر درآمد

اشخاص حقوقی موظف‌اند درصدی از درآمد خالص سالانه خود را به عنوان مالیات پرداخت کنند. نرخ این مالیات بسته به نوع فعالیت و میزان درآمد شرکت‌ها متفاوت است.

۲. مالیات بر ارزش افزوده (VAT)

اشخاص حقوقی باید مالیات بر ارزش افزوده را از مشتریان دریافت کرده و آن را به دولت پرداخت کنند. ثبت ‌نام، محاسبه و گزارش‌دهی صحیح مالیات بر ارزش افزوده از الزامات قانونی هر کسب ‌و کار است.

۳. مالیات بر دارایی

در برخی کشورها، اشخاص حقوقی موظف به پرداخت مالیات بر دارایی‌های خود مانند زمین، ساختمان و تجهیزات هستند. تعیین ارزش دقیق دارایی‌ها و پرداخت به‌ موقع این مالیات اهمیت ویژه‌ای دارد.

۴. مالیات بر سود سهام

اشخاص حقوقی هنگام توزیع سود میان سهامداران باید مالیات مربوط به آن را پرداخت کنند. نرخ این مالیات بسته به قوانین و نوع سهام متفاوت است.

۵. معافیت‌ها و مشوق‌های مالیاتی

برای تشویق سرمایه‌گذاری و فعالیت‌های اقتصادی، معافیت‌ها و تخفیف‌های مالیاتی در نظر گرفته شده است. آگاهی از این قوانین به اشخاص حقوقی کمک می‌کند تا از فرصت‌های قانونی برای کاهش هزینه‌های مالیاتی استفاده کنند.

۶. گزارش‌دهی مالیاتی

اشخاص حقوقی موظف‌اند سالانه اظهارنامه‌ها و گزارش‌های مالیاتی خود را به مراجع قانونی ارائه دهند. دقت در تنظیم و ارائه این گزارش‌ها نقش مهمی در جلوگیری از جریمه‌ها و مشکلات مالیاتی دارد.

نحوه محاسبه آنلاین مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی

همانطور که پیش‌تر گفتیم مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی در حال حاضر 25 درصد است و مشمول تمام درآمدهای آنها از منابع مختلف در داخل و خارج از کشور می‌شود. این درآمدها شامل سود حاصل از فعالیت‌های اقتصادی، سود حاصل از سپرده‌های بانکی، سود حاصل از فروش اموال و سایر درآمدها می‌شود. فرمول محاسبه مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی به صورت زیر است:

%25 × (معافیت‌های مقرر – زیان حاصل از منابع غیرمعاف + درآمد فعالیت‌های انتفاعی + درآمد فروش کالا و خدمات)

مثال محاسبه مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی

برای درک بهتر نحوه محاسبات مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی ، چند مثال ساده آورده شده است. این مثال‌ها نشان می‌دهند که چگونه درآمد، هزینه‌ها و نرخ مالیات بر میزان مالیات قابل پرداخت تأثیر می‌گذارند:

1. شرکت تولیدی

درآمد کل سالانه: 000/000/000/5 ریال

هزینه‌های عملیاتی: 000/000/000/300 ریال

استهلاک دارایی‌ها: 000/000/200 ریال

محاسبه سود مشمول مالیات:

000/000/800/1=(000/000/000/3+000/000/200)-000/000/000/5

مالیات بر درآمد (با نرخ ۲۵٪):

ریال 000/000/450=25/0×000/000/800/1

بنابراین، این شرکت تولیدی باید 000/000/450 ریال مالیات بپردازد.

2. شرکت پیمانکاری

درآمد کل سالانه: 000/000/000/10 ریال

هزینه‌های عملیاتی: 000/000/500/6 ریال

استهلاک دارایی‌ها: 000/000/500 ریال

محاسبه سود مشمول مالیات:

000/000/000/3=(000/000/500+000/000/500/6)-000/000/000/10

مالیات بر درآمد (با نرخ ۲۵٪):

ریال 000/000/750=25/0×000/000/000/3

شرکت خدماتی باید 000/000/750 ریال مالیات بر درآمد پرداخت کند.

تفاوت مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی و حقوقی

مالیات بر درآمد یا مالیات بر عملکرد اشخاص حقیقی و حقوقی از جهات مختلفی با هم تفاوت دارد در جدول زیر این تفاوت‌ها را بررسی کرده‌ایم:

اظهارنامه مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی

اشخاص حقوقی موظف هستند مطابق قانون مالیات‌های مستقیم، نسبت به سود ابرازی خود در هر سال مالی، مالیات بر درآمد پرداخت نمایند. برای این منظور، لازم است اظهارنامه مالیاتی خود را به همراه مستندات مربوطه، در موعد مقرر به اداره امور مالیاتی ارائه دهند.

ماده 110 قانون مالیات‌های مستقیم بیان می‌کند:

” اشخاص حقوقی مکلف اند اظهارنامه و ترازنامه و حساب سود و زیان متکی به دفاتر و اسناد و مدارک خود را حداکثر تا چهار ماه پس از سال مالیاتی همراه با فهرست هویت شرکا و سهامداران و حسب مورد میزان سهم الشرکه یا تعداد سهام و نشانی هر یک از آن‌ها را به اداره امور مالیاتی که محل فعالیت اصلی شخص حقوقی در آن واقع است؛ تسلیم و مالیات متعلق را پرداخت نمایند. پس از تسلیم اولین فهرست مزبور، تسلیم فهرست تغییرات در سنوات بعد کافی خواهد بود. محل تسلیم اظهارنامه و پپرداخت مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی و حقوقی خارجی و مؤسسات مقیم خارج از ایران که در ایران دارای اقامتگاه یا نمایندگی نمی‌باشند تهران است.”

از طرفی بر اساس ماده 226 قانون مالیات‌های مستقیم عدم ارائه اظهارنامه در موعد مقرر مانع از رسیدگی به ترازنامه، حساب سود و زیان و سایر مدارک و اطلاعات مودیان توسط اداره امور مالیاتی نخواهد شد. به عبارت دیگر، حتی اگر اظهارنامه به موقع ارائه نشود، اداره امور مالیاتی می‌تواند به بررسی وضعیت مالی مودی بپردازد و در صورت وجود مغایرت یا نقص، جریمه‌های مربوطه را اعمال نماید.

طبق ماده 192 قانون مالیات‌های مستقیم، عدم ارائه اظهارنامه در موعد مقرر، شامل جریمه خواهد شد. این جریمه برای اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل، 30 درصد و برای سایر مودیان 10 درصد از مالیات متعلق خواهد بود.

مودیان مالیاتی در صورت وجود اشتباه در محاسبات یا اطلاعات مندرج در اظهارنامه، ترازنامه یا حساب سود و زیان تسلیمی، حداکثر تا یک ماه پس از پایان مهلت تسلیم اظهارنامه فرصت دارند با ارائه مدارک و مستندات لازم نسبت به اصلاح اشتباه اقدام کنند.

معافیت‌ها و تخفیف‌های مالیاتی برای اشخاص حقوقی

در نظام مالیاتی ایران، معافیت‌ها و تخفیف‌های مالیاتی متعددی برای اشخاص حقوقی در نظر گرفته شده است. این مشوق‌ها با هدف حمایت از تولید، صادرات، فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی و همچنین تشویق به سرمایه‌گذاری در نظر گرفته شده‌اند. برخی از تخفیف‌ها و معافیت مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی عبارتند از:

موارد مشمول معافیت مالیاتی

• درآمد حاصل از صادرات کالا و خدمات: به منظور حمایت از صادرات و افزایش تولید، درآمد حاصل از صادرات کالا و خدمات از مالیات بر درآمد معاف است.
• فعالیت‌های کشاورزی و دامپروری: به منظور حمایت از بخش کشاورزی و دامپروری، درآمد حاصل از این فعالیت‌ها از مالیات بر درآمد معاف است.
• مؤسسات خیریه و عام‌المنفعه: به منظور حمایت از فعالیت‌های خیریه و عام‌المنفعه، درآمد این مؤسسات از مالیات بر درآمد معاف است.
• فعالیت‌های تولیدی در مناطق محروم: به منظور تشویق به سرمایه‌گذاری و توسعه اقتصادی در مناطق محروم، فعالیت‌های تولیدی در این مناطق از مالیات بر درآمد معاف است.
• شرکت‌های دانش‌بنیان: به منظور حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و توسعه فناوری، درآمد این شرکت‌ها از مالیات بر درآمد معاف است.
• مراکز تحقیقاتی: به منظور حمایت از فعالیت‌های تحقیقاتی، درآمد مراکز تحقیقاتی از مالیات بر درآمد معاف است.

موارد مشمول تخفیف مالیاتی

• سرمایه‌گذاری در مناطق محروم: به منظور تشویق به سرمایه‌گذاری در مناطق محروم، برای اشخاصی که در این مناطق سرمایه‌گذاری می‌کنند، تخفیف مالیاتی در نظر گرفته می‌شود.
• افزایش صادرات: به منظور حمایت از صادرات و افزایش تولید، برای اشخاصی که صادرات خود را افزایش می‌دهند، تخفیف مالیاتی در نظر گرفته می‌شود.
• استخدام نیروی کار جدید: به منظور حمایت از اشتغال‌زایی، برای اشخاصی که نیروی کار جدید استخدام می‌کنند، تخفیف مالیاتی در نظر گرفته می‌شود.

نکات مهم:

معافیت‌ها و تخفیف‌های مالیاتی دائمی نیستند و ممکن است در هر سال با توجه به شرایط اقتصادی و اجتماعی کشور تغییر کنند.

برای برخورداری از معافیت‌ها و تخفیف‌های مالیاتی، ارائه مستندات و مدارک معتبر به اداره امور مالیاتی الزامی است.

در صورت عدم رعایت شرایط و ضوابط مربوطه، اشخاص حقوقی از معافیت‌ها و تخفیف‌های مالیاتی برخوردار نخواهند شد.

جمع بندی

ما در این مقاله به بررسی نظام مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی در ایران پرداختیم و نحوه محاسبه آن و همچنین تفاوت آن با مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی را بررسی کردیم. به طور کلی نرخ مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی 250% است و اشخاص حقوقی موظف هستند تا در پایان هر سال مالی، اظهارنامه مالیاتی خود را به سازمان امور مالیاتی ارائه کنند. در این اظهارنامه، باید اطلاعات مربوط به درآمد، هزینه‌ها، سود و زیان و سایر اطلاعات مالی شخص حقوقی درج شود. در صورت عدم پرداخت مالیات در موعد مقرر، جرایمی به مودی تعلق می‌گیرد. این جرایم شامل جریمه دیرکرد و جریمه عدم پرداخت مالیات می‌شود.